ควายไทยโบราณ หรือที่เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “ควายกระบี่” เป็นสายพันธุ์ของควายที่มีรากฐานในประเทศไทยและเป็นส่วนหนึ่งของประเทศไทยมาอย่างน้อย 1000 ปี โดยมีลักษณะทางกายภาพและพฤติกรรมการเลี้ยงที่เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมและการเลี้ยงที่ในภูมิภาคของพวกเขา เป็นสัตว์เลี้ยงที่มีความสำคัญในการทำงานทางการเกษตรและใช้ในการดำเนินชีวิตประจำวันของชาวบ้านในชนบทของประเทศไทย
ควายไทยโบราณมีหลายสายพันธุ์ย่อยที่แตกต่างกันออกไป โดยแต่ละสายพันธุ์มักมีลักษณะทางกายภาพที่แตกต่างกัน ตัวอย่างของควายไทยโบราณที่มีชื่อเสียงได้แก่ควายกะลา ควายกระบี่ และควายมะขาม แต่ละสายพันธุ์มีสีเส้นผมและลายสีต่างกัน และมีความแข็งแรงและทนทานเรื่องสุขภาพ
ควายไทยโบราณมักถูกนำไปใช้ในการเพาะปลูกข้าว การขนของขนาดใหญ่ การเลี้ยงเพื่อได้เนื้อและนม และการใช้ในงานพิเศษ เช่น งานแต่งงาน พิธีทาสาย และพิธีศพ นอกจากนี้ ควายไทยโบราณยังมีบทบาททางวัฒนธรรมและศาสนา โดยบางครั้งมีการนำไปใช้ในพิธีกรรมทางศาสนาและแสดงความเคารพต่อเจ้าอย่างน่าเทิดเช่นการใช้ในพิธีสรงน้ำพระ การแห่พระพุทธรูป และพิธีพระวาสนาของชาวบ้านในชุมชนต่าง ๆ ในประเทศไทย
การอนุรักษ์และการพัฒนาสายพันธุ์ควายไทยโบราณกำลังได้รับความสนใจเพื่อรักษาสายพันธุ์ที่กำลังจะสูญพันธุ์และส่งเสริมให้นำกลับไปใช้ในการเลี้ยงและเกษตรอินทรีย์ในสมัยที่ความยั่งยืนและการรักษาสิ่งแวดล้อมกำลังเป็นที่นิยมมากขึ้นในปัจจุบัน